In de Rotterdamse Banierstraat, waar ooit het St. Franciscus Gasthuis stond, verrees in 1981 een U-vormig complex rond een grote binnentuin. Het gebouw is van buitenaf niet te onderscheiden van de portiekwoningen in de straat. Toch huist hier een van de oudste Centraal Wonen-projecten van Nederland. De bewoners delen 51 wooneenheden en gemeenschappelijke ruimtes als een atelier, een kantoor en een feestlocatie met bar, “’t Pandje”. Vijf bewoners, Hans, Sabina, Will, Raluca en Ben, ontvangen ons aan de keukentafel van ‘t Pandje om het reilen en zeilen binnen de vereniging te bespreken.
Sabina: ‘Eén keer per jaar hebben we een jaarvergadering waarin we de begroting goedkeuren en verkiezingen houden voor werkgroepen. Ik stel me dan bijvoorbeeld kandidaat voor de werkgroep die ’t Pandje onderhoudt, en dan stemmen de leden of ze mij dat gunnen of niet.’
Will: ‘En als iemand ineens een trampoline wil in de tuin, wat extra geld kost, dan komt daar een extra vergadering voor. Dat gaat helemaal democratisch: de meeste stemmen gelden. En elk besluit is in de vergadering daarvoor al besproken, zodat iedereen die er iets van vindt weet dat diegene aanwezig moet zijn.’
Ben: ‘Maar het is niet simpelweg: de meerderheid is voor dus we doen het. Drie jaar geleden, bijvoorbeeld, wilden wij opvang regelen voor Oekraïense vluchtelingen in een gezamenlijke ruimte. Een meerderheid was vóór, maar de tegenstanders waren zó sterk aan het woord dat we het toch niet aangedurfd hebben.’
Wetenschappers vinden de groeiende beweging van burgercollectieven razend interessant. Maar wat hebben collectieven, zoals de bewoners van De Banier, zélf aan al deze wetenschappelijke kennis? In onze keukentafelgesprekken vertalen we de theorie naar de praktijk, door vragen te stellen die zijn geïnspireerd door wetenschap, maar betrekking hebben op het dagelijkse leven in wooncollectieven.
Hoe selecteren jullie nieuwe bewoners?
Raluca: ‘We noemen dat het integratieproces. Dit duurt lang, soms wel jaren, en het is daarmee ook een vorm van natuurlijke selectie. Wie niet écht enthousiast is, valt af. De aspiranten moeten bij alle clusters op bezoek.’
Hans: ‘Een cluster bestaat uit bewoners die samen dingen doen. Er is een filmcluster, een spelletjescluster, een wandelcluster.’
Raluca: ‘Kandidaten kiezen voor één of twee van die clusters. Als alle clusterleden akkoord zijn, dan komt de kandidaat op de wachtlijst. Wanneer er een appartement vrijkomt, vragen we kandidaten in de volgorde waarop ze geïntegreerd zijn. Vervolgens stemt de ledenvergadering over de definitieve toelating.’
Ben: ‘We hebben ooit besloten dat kandidaten niet zelf bij die stemming mogen zijn. Dat is zodat iedereen kan zeggen: ik vind dit toch een rare floeper, ik heb hem liever niet hier binnen. Alleen mensen doen dat niet. Kennelijk is de drempel te hoog om te zeggen dat je niet met een persoon wilt wonen.’
Will: ‘We hebben best wel een paar keer misgeschoten. Het moet niet zo zijn dat je na een jaar iemand tegenkomt in de gang en denkt: mijn god, wie is dat?’
Tekst gaat door onder de foto
.jpg)
Vlnr: Sabina, Will, Hans, Ben en Raluca
Welke waarden delen jullie binnen de vereniging?
Ben: ‘Ik heb in een interviews weleens geroepen: “Idealisme, daar doen wij niet aan.” Vreselijk, maar het klopt wel. Je hebt projecten die op duurzaamheid gericht zijn met hoogopgeleide GroenLinksers. Dat zijn wij niet. De vereniging is gestart door mensen van de Erasmus Universiteit. Zij hebben bewust geen reclame gemaakt op de universiteit, om een zo divers mogelijke groep te krijgen. Ze adverteerden wel bij de gemeentebibliotheek.’
Will: ‘En ik heb op een advertentie in de krant gereageerd!’
Ben: ‘Het lukte ook nog. In de eerste groep bewoners zat een treinmachinist, een lasser, artsen, advocaten. We hadden echt alles en van alle leeftijden, van 0 tot 82 jaar.’
Raluca: ‘We hebben geen gedeelde politieke waarden. Maar we hebben wel verwachtingen van mensen, qua tijdsinvestering voor de vereniging.’
Wat als iemand zich niet aan afspraken houdt?
Raluca: ‘Ik vind dat we te voorzichtig en te lief zijn. Ik woon hier vier jaar en was eerst superenthousiast, maar heb niet meer die roze bril. Wat doe je als het niet goed gaat? Daar zou ik graag verbetering willen zien.’
Sabina: ‘In zo’n grote groep bepalen de luidste stemmen soms de sfeer. Het is lastig om daar tegenin te gaan. Er zijn nu relatief veel nieuwe bewoners, dan zijn er wel meer mogelijkheden om dingen te veranderen. Maar een nieuwe cultuur bouwen kost tijd.’
Ben: ‘Als groep zijn we ook conflict mijdend. Daar zijn ook goede redenen voor: je woont met elkaar en komt elkaar morgen weer tegen. In een politieke partij maak je ruzie en als het niet bevalt ga je gewoon weg en richt je een nieuwe politieke partij op. Dat is hier moeilijker.’
En in hoeverre draagt iedereen in gelijke mate bij?
Ben: ‘Dat hebben we allang opgegeven, haha.’
Raluca: ‘Het is superscheef.’
Sabina: ‘Een aantal mensen draagt echt de vereniging. Als die eruit stappen merken we pas hoeveel zij doen. De vereniging is in de 25 jaar dat ik hier woon steeds meer gaan leunen op een paar mensen. De laatste jaren is dit weer wat minder geworden.’
Hans: ‘Er zijn een aantal mensen jammer genoeg niet aangesloten bij een cluster. Daar zitten ook ouderen tussen die in het verleden veel hebben gedaan, dat hoeft dan misschien ook niet meer. En soms blijkt dat iemand zonder dat je het doorhebt toch veel doet.’
Sabina: ‘Het is een beetje een dorp in een stad.’
Will: ‘We zijn net Peyton Place, er gebeurt altijd wel wat!’
Benieuwd hoe de dagelijkse praktijk er in andere wooncollectieven uitziet?
Lees meer keukentafelgesprekken in onze bundel.
Auteur: Mickey Steijaert