Ter gelegenheid van het tienjarige jubileum van Amsterdam Alternative en het 750-jarig bestaan van Amsterdam, organiseert Amsterdam Alternative dit jaar een uitgebreide editie van het Vrije Ruimte Festival. Dit multidisciplinaire evenement, dat plaatsvindt van maart tot september, richt zich op het belang van ‘vrije ruimte’ in de stad en biedt een rijk programma in samenwerking met culturele organisaties en vrijplaatsen zoals VrijBeton, Commons Lab, Bajesdorp en de Appel. Bezoekers kunnen deelnemen aan participatieve kunstinstallaties, interactieve workshops en experimentele muzikale performances. De laatste jaren zijn er talrijke nieuwe coöperatieve projecten ontstaan, waaronder ook vele voorbeelden van lokale gemeenschappen die iets in coöperatief beheer nemen (zoals buurthuizen). Waarom nog niet in het nachtleven? Bezoekers voelen zich vaak diep verbonden met hun favoriete club. Ze zijn méér dan klanten: ze vormen samen met artiesten de ziel van de nacht. Toch zijn clubs meestal in handen van commerciële partijen, terwijl de community geen inspraak heeft in beleid of prijzen.
Tijdens deze bijeenkomst was er plaats voor een open discussie over het democratiseren van het nachtleven - een vrijplaats waarbij zowel de crew als artiesten en publiek samen eigenaarschap delen. Dit leidt tot een meer fluïde lijn tussen consument en artiest. Hoe ziet deze benadering eruit en wat zijn de mogelijkheden om deze te realiseren? En valt er hiervoor überhaupt ruimte te creëren?
Tussen twee optredens in van experimentele accordeonist Dennis Bajram werden er gedurende de avond verschillende thema's kritisch besproken, die veelal leidden tot politieke vraagstukken: Hoe (her)organiseer je een (initieel) commerciële onderneming op een non-hiërarchische, horizontale manier? Van steward ownership en collectief eigenaarschap tot sociocratische systemen – er kwamen allerlei soorten bestuur en rechtsvormen aan bod. Het publiek bestond uit een diverse groep deelnemers en vertegenwoordigers van partijen. Ook Freek Wallagh, de Amsterdamse nachtburgemeester, was aanwezig. Hij merkte op:
“Er zijn [in Amsterdam] juist zoveel toffe plekken voor een relatief kleine stad, maar soms kom ik ergens en zijn er maar tien mensen aanwezig. Waar is de collectieve support?”
Toegankelijkheid speelt hierbij een belangrijk thema. Bij het deurbeleid van een nachtclub moeten bijvoorbeeld besluiten genomen worden over wie er wel en niet in de gemeenschap wordt opgenomen als passend publiek. Wat betekenen termen als ‘community’ en ‘inclusiviteit’ in deze context? Wie zou zich wel of niet thuis voelen binnen deze vrijplaats, en waar is dit allemaal afhankelijk van? Het is een terugkerende uitdaging, zeker ook voor al bestaande clubs. Waar trek je de grens in het streven naar inclusiviteit? Kies je voor een selecte curatie van mensen met gedeelde waarden, waar je jezelf in de ander herkent – of laat je juist ruimte voor een divers samengestelde groep, met uiteenlopende achtergronden en overtuigingen? Die laatste benadering kan inclusiever lijken, maar botst soms ook met de wens om een veilige, bijvoorbeeld LGBTQ+-vriendelijke omgeving te waarborgen.
Hoewel de meeste vragen vooralsnog onbeantwoord blijven, toonde de bijeenkomst aan dat de vrijplaatsbeweging in volle bloei is. Naast coöperatieve initiatieven op het gebied van zorg, energie, landbouw en wonen, zien we een groeiende beweging om commerciële ondernemingen binnen de kunst- en cultuursector te democratiseren middels creative commons. Blijf ons platform in de gaten houden om op de hoogte te worden gesteld van hoe diverse sectoren met elkaar te werk gaan en zodoende van elkaar blijven leren.
Wil je meer te weten komen over de diversiteit aan burgerinitiatieven in Nederland? Al eerder heeft Amsterdam Alternative een tiendelige webdocumentaire uitgebracht, die je hier kunt bekijken.
Klik hier voor meer informatie over het volledige programma van de tiende editie van het Vrije Ruimte Festival, waar immers ook een documentaire over zal worden uitgebracht.