Gastblog door Marianne van Bochove, stadssocioloog en senior onderzoeker aan De Haagse Hogeschool. Publicatiedatum: 8 april 2025.

De afgelopen paar jaar stonden zorg verlenen en zorg ontvangen opeens meer op de voorgrond in mijn leven, nadat mijn partner hersenletsel had opgelopen bij een aanrijding. Zelfredzaamheid was niet meer zo vanzelfsprekend. Hij kreeg een hele reeks aan zorgverleners en ik probeerde het gezinsleven draaiende te houden. Familie of vrienden om hulp vragen vond ik lastig. Ik redde het toch wel? Inmiddels, zelf ook wat zorgverleners later, kijk ik daar anders naar. En heeft het werk van Tronto, dat ik daarvoor ook al kende, meer betekenis voor mij gekregen.

Mijn eigen ervaringen hebben me nog meer gemotiveerd om aan de slag te gaan met het thema ‘zorgzame stad’, waarbij ik 'zorg', net als Tronto, breed opvat. Een zorgzame stad gaat verder dan zorgzame straten en buurten, waar bewoners naar elkaar omzien. Het gaat ook om hoe allerlei instanties, zoals de gemeente, zorgorganisaties en woningcorporaties, bijdragen aan een eerlijke verdeling van de verantwoordelijkheid voor zorgen.

Onderzoek

In het onderzoek Versnelde Actie in Wonen en Zorg kijken we hoe de verdeling van verantwoordelijkheden eruitziet bij het realiseren van huisvesting voor ouderen. Door het hele land zijn er initiatieven die de waarden zelfstandigheid en gezamenlijkheid combineren, en waarbij wonen en zorg kunnen mee veranderen met de behoeften van bewoners. Er is breed draagvlak voor deze initiatieven. Toch komen ze in de praktijk maar moeizaam, en vooral langzaam, van de grond. Hoe komt dat en wat kunnen we daaraan doen?

Die vraag beantwoorden we met een netwerk van ‘changemakers’. Zij zijn als betaalde kracht of vrijwilliger actief op het snijvlak van wonen en zorg voor ouderen. Als onderzoekers volgen we een jaar lang twee wooninitiatieven, om te kijken wanneer en waarom vertraging en versnelling plaatsvinden. We letten daarbij op de samenwerking tussen partijen, passende en niet-passende regelgeving, en de rol die ouderen zelf vervullen in de totstandkoming van het initiatief. De bevindingen bespreken we in het netwerk, om samen te kijken welke acties nodig zijn.

Inzichten

Wat opvalt is dat er allerlei systemen zijn die met een goede reden zijn ontworpen, maar die niet altijd passend zijn voor nieuwe initiatieven. Zoals het ‘woonruimteverdeelsysteem’, dat bedoeld is om huurwoningen rechtvaardig te verdelen. Ook zien we dat de betrokken partijen een gedeeld ideaal hebben, maar dat zij op verschillende manieren gefinancierd worden en daarmee ook verschillende belangen hebben. En dat het werkveld zo gefragmenteerd is, dat mensen die met hetzelfde bezig zijn elkaar vaak niet weten te vinden, soms zelf niet binnen hun eigen organisatie. Dat is opmerkelijk: er is oog voor de afhankelijkheid van ouderen en het belang van gemeenschappelijk wonen, maar weinig aandacht voor de onderlinge afhankelijkheid die er ook tussen en binnen organisaties bestaat. Goede samenwerking heeft ook zorg nodig!   

Hulpvraag

Een belangrijke les die ik zelf de afgelopen jaren heb geleerd, thuis en in mijn werk, is dat om hulp vragen geen zwakte is maar een kracht. Dus ik sluit af met een hulpvraag. De twee wooninitiatieven die we volgen zijn allebei gestart vanuit het professionele werkveld. We komen ook graag in contact met burgercollectieven op het gebied van wonen en zorg. Tegen welke vertragende factoren lopen jullie aan in je initiatief, en hoe gaan jullie daarmee om?